Het papier is op. Of, beter gezegd, er is een tekort. De oorzaak: een grote vraag naar kartonnen dozen vanwege een toename van online bestellingen. Oud papier en papierpulp, de grondstof waar zowel papier als karton van worden gemaakt, worden daarom steeds vaker gebruikt voor de productie van karton in plaats van papier. Een grote uitdaging voor onder meer de grafische industrie, die de levertijden voor papier steeds verder ziet oplopen en prijzen ziet stijgen. Een situatie waar vooralsnog geen verandering in komt, zegt Robin Post, area sales director bij papierleverancier UPM.

Het nijpende papiertekort speelt meerdere sectoren parten. Boekenuitgevers stellen nieuwe boeken en herdrukken uit en ook de grafische industrie kan steeds moeilijker aan papier komen. Hoewel er meerdere oorzaken voor het tekort zijn aan te wijzen, is de coronacrisis toch wel de belangrijkste. “Zeker nu we allemaal weer tegelijkertijd ‘aan’ gaan”, zegt Robin.

Waar in 2020 de vraag naar papier nog enorm achterbleef bij het aanbod, is de situatie nu precies andersom. Robin: “Vorig jaar was werkelijk krankzinnig. Er was een enorm overschot in de markt, de vraag lag volledig uit lijn met het aanbod. Het tweede kwartaal was het slechtste kwartaal ooit wat betreft papierconsumptie.” Het gevolg: de laagste papierprijzen ooit. “Dit heeft er onder andere in onze sector voor gezorgd dat bedrijven capaciteit hebben afgeschaald. Ook UPM heeft fabrieken gesloten en papiermachines stopgezet.”

Onvoldoende capaciteit

Toen de situatie zich in de loop van 2021 enigszins herstelde en de vraag naar papier weer toenam, was er onvoldoende capaciteit in de markt om hieraan te voldoen. “Doordat de capaciteit was afgeschaald, ontstonden er tekorten aan grondstoffen, waaronder oud papier. Dit is een belangrijke grondstof om ‘gezond’ papier te produceren voor, met name, de kranten en retailmarkt, maar ook voor de tijdschriftenmarkt. Daarbij komt het effect dat bij een tekort aan de ene papierkwaliteit er mogelijk een grotere vraag naar alternatieve kwaliteit ontstaat. Andersom geldt dat ‘nieuw’ papier nodig is om weer oud papier van te maken.”

In het begin van de coronacrisis werd veel minder oud papier ingezameld, omdat er minder ‘nieuw’ papier was geconsumeerd. “In tegenstelling tot de papierindustrie maakte de kartonindustrie juist een enorme groei door vanwege alle pakketjes die thuis werden bezorgd”, zegt Robin. “Het verschil is dat de kartonindustrie alle soorten oud papier kan gebruiken, dus zowel karton- als papierafval. De papierindustrie moet het hebben van kwaliteitsafval, dus tijdschriften en kranten. Maar die waren er niet genoeg, omdat er minder werd geconsumeerd.”

‘Zijn wij er nog wel bij gebaat om lange termijnafspraken te maken waarbij we worden geconfronteerd met enorme kostenstijgingen?’

Geen vaste prijsafspraken

Er was in de papierindustrie dus een nijpend tekort aan oud papier. Dit leidde tot een explosieve stijging van de kartonprijzen. “De kartonindustrie heeft de prijsverhoging steeds zonder problemen kunnen doorvoeren en de prijs die de markt vroeg, gewoon kunnen betalen. De oud-papiermarkt is namelijk continu onderhandelbaar. Er worden geen vaste prijsafspraken gemaakt. Met andere woorden: degene die het hoogst biedt, krijgt de meeste toevoer. In de papierindustrie is dat heel anders. Wij hebben te maken met langere contractperiodes waardoor we veel minder mogelijkheden hebben om prijsverhogingen door te voeren in ons productgamma.”

Echter, de markt is volgens Robin zo onvoorspelbaar geworden, dat de vraag zich aandient of deze situatie nog wel houdbaar is. “Zijn wij er nog wel bij gebaat om lange termijnafspraken te maken waarbij we worden geconfronteerd met enorme kostenstijgingen? Dit heeft immers invloed op onze bedrijfsvoering. Dat is lastig voor onze klanten, want die hebben weer prijsafspraken met hún klanten. De hele industrie heeft dus te maken met een enorme uitdaging.”

Sneeuwbaleffect

Volgens Robin is alles afhankelijk van het momentum. “In het verleden was de situatie redelijk in te schatten, maar de situatie zoals die nu is, heb ik in de dertig jaar dat ik het vak zit nog nooit meegemaakt. En dan praat ik niet alleen over de papierindustrie, maar ook over toeleveranciers. Niet alleen de papierprijzen, maar ook die van andere grondstoffen én kosten zijn enorm gestegen. Kijk naar aluminium, chips, logistiek, energie; op alle vlakken is er schaarste en zijn er uitdagingen. Weersinvloeden, verschillende markten op andere continenten, het is allemaal van invloed. Het is een sneeuwbaleffect. Zijn er in Duitsland overstromingen, dan krijgen we te maken met transportproblemen per spoor. Dat betekent dat er over de weg moet worden vervoerd, maar daarvoor zijn er weer niet genoeg chauffeurs. Et cetera, et cetera.”

Zoals het er nu naar uitziet, zal de situatie de komende maanden niet veranderen. “De vraag naar papier is enorm groot en dat zal begin volgend jaar niet anders zijn. De prijsverhogingen die al zijn doorgevoerd, hebben de kosten niet kunnen compenseren. En de prijzen zullen alleen maar verder stijgen. Als papierleverancier zijn we erg afhankelijk van de economische bewegingen. Wij werken voor drukkerijen, die drukken voor uitgevers, retailers enz. Trekt de markt weer aan, dan wordt er meer geadverteerd en worden er weer meer folders gedrukt. Met stabiele prijzen zijn wellicht de meeste partijen gebaat. Echter, de sterke wisselvalligheid van veel factoren maakt dit moeizaam.”

‘Heeft een tijdschriftmerk genoeg compensatie op commercieel vlak om te kunnen overleven?’

Genoeg compensatie

Uiteindelijk zullen de klanten en ook de consument dit gaan merken doordat kosten worden doorbelast. “De vraag is hoe ze hierop zullen reageren en ermee omgaan. Heeft een tijdschriftmerk genoeg compensatie op commercieel vlak om te kunnen overleven? Dat zijn natuurlijk doemscenario’s, maar als leverancier kunnen we het ons niet permitteren om de prijsstijgingen uiteindelijk niet door te belasten. Dat gaat ten koste van een gezonde bedrijfsvoering. Meerdere papierleveranciers hebben tussentijds al verhogingen doorgevoerd en contracten opengebroken. Wij hebben dat nog niet gedaan, ook al is het resultaat verre van acceptabel en draaien we met volle papiermachines.”

Ondanks de huidige omstandigheden is papier nog steeds een grote succesformule in dit digitale tijdperk, zegt Robin. “De betrouwbaarheid van papier wordt heel groot bevonden, en is daarom dus nog een lang leven beschoren. Dit zijn tijdelijke situaties. Alle industrieën hebben op dit moment last van de situatie zoals die is. Dit vraagt om herstel, om dingen weer in balans te brengen. Het vraagt ook om aanpassing en enorm veel begrip bij onze klanten, maar gelukkig is dat er en wordt er goed samengewerkt. Uiteindelijk moeten we hier samen uitkomen.”

Dit artikel verscheen eerder in Imprintant, hét magazine van Senefelder Misset.